Nữ Công tước Bourbon

Nằm bên tả ngạn, khu vực giữa phố Saints-Pères và Điện Invalides—về sau mang tên Saint-Germain—đã thu hút tầng lớp quý tộc tới sinh sống ngay từ nửa cuối thế kỷ 17. Năm 1720, nữ Công tước Louise Françoise de Bourbon, con gái hoang nhưng được hợp pháp hóa của Louis XIV và phu nhân Montespan, mua lại một số mảnh đất nằm dọc sông Seine, vị trí của Palais Bourbon ngày nay. Hai năm sau, năm 1722, Louise Françoise cho xây dựng hai công trình, trong đó tặng lại dinh thự phía Tây cho Hầu tước Lassay, tình nhân của mình.[4][5] Người đầu tiên thực hiện các công trình này là kiến trúc sư người Ý Giardini, được chính Hầu tước Lassay tiến cử. Nhưng Giardini mất vào năm 1722, hai kiến trúc Jacques V Gabriel và Jean Aubert tiếp nối xây dựng công trình.[6]

Khi hoàn thành vào năm 1728, cung điện của nữ Công tước Bourbon mang dáng vẻ giống với Grand Trianon ở lâu đài Versailles và nhiều người cho rằng đó là sự cố ý của Louise Françoise để gợi tới mối quan hệ huyết thống của mình với vua Louis XIV. Điều nghi ngờ không hẳn đúng—Louise Françoise đã chính thức được hợp pháp hóa—nhưng chắc chắn rằng kiến trúc sư Jean Aubert đã bị ảnh hưởng bởi Jules Hardouin Mansard, người thực hiện Grand Trianon. Một lý do nữa, bản thân nữ Công tước cũng rất thích thú lâu đài Versailles.[7]

Không chỉ vẻ bề ngoài, nội thất cung điện cũng gây nên nhiều lời đàm tiếu. Các bức vẽ còn lại cho thấy công trình được trang trí "lổn nhổn", phong phú nhưng tầm thường, đầy những lớp mạ vàng, các bức trạm hình đầu người và các hốc kê giường. Những dấu vết của cung điện đầu tiên hiện nay chỉ lưu lại ở một vạt tường và một vài ô cửa mở ra vườn Quatre Colonnes.[7] Nhưng chính nhờ người chủ đầu tiên này, cung điện được mang tên Palais Bourbon.[8] Còn cung điện của hầu tước Lassay cũng được mang tên Dinh thự Lassay. Khác với Palais Bourbon, dinh thự Lassay tồn tại hầu như nguyện vẹn tới ngày nay.[9]

Hoàng thân Condé

Sau khi Louise Françoise de Bourbon mất năm 1743, tới năm 1756, vua Louis XV mua lại cung điện với ý định gìn giữ công trình cùng với tổng thể quảng trường mới mang tên mình đang được thực hiện ở vị trí đối xứng bên kia sông Seine. Nhưng tới năm 1764, Louis V Joseph de Bourbon-Condé, Hoàng thân Condé, cháu nội của Louise Françoise trở về sau Chiến tranh Bảy năm, nhà vua nhượng lại cung điện cho vị hoàng thân trẻ.[8][10]Trở thành chủ nhân của công trình, Hoàng thân Condé tỏ ra miễn cưỡng bằng lòng với cung điện của người bà nội. Trong vòng một phần tư thế kỷ, vị hoàng thân cố gắng đổi mới cung điện, trên hết tăng diện tích, mở rộng tổng thể công trình, xây dựng thêm những tòa nhà mới. Từ một dinh thự miền quê, trong khoảng 1765 tới 1789, một quần thể kiến trúc mọc lên, như dáng vẻ ngày nay.[11] Với sự chỉ đạo của các kiến trúc sư Barreau de Chefdeville và Le Carpentier, hai dãy nhà của cung điện được mở rộng và kéo dài nhờ những bức tường về phía quảng trường Palais Bourbon và bao quanh sân. Cuối các bức tường, hai tòa nhà lớn hai bên tạo nên kiến trúc kiểu khải hoàn môn. Phía Tây sân danh dự, một loạt tòa nhà mới mọc lên, được xen bởi ba sân nhỏ, ngày nay mang tên Sully, Montesquieu và Aguesseau. Cùng với hai dinh thự mở rộng từ dinh thự Lassay, chúng tạo thành một lối đi sang trọng và yên tĩnh, điểm đối trọng với sân của Palais Bourbon.[11] Không chỉ dừng lại ở đó, hoàng thân Condé còn mua thêm khu đất kế bên, tiếp tục xây dựng các tòa nhà, và từ năm 1787, tạo thành quảng trường Palais Bourbon.

Sau 20 năm xây dựng, tốn kém 25 triệu livre, công trình vẫn chưa hoàn thành. Cách mạng Pháp năm 1789 nổ ra, được báo động bởi sự kiện chiếm ngục Bastille, ngày 18 tháng 7, Hoàng thân Condé chạy trốn khỏi nước Pháp. Cho tới tận năm 1814, sau thời một gian dài sống lưu vong, Hoàng thân Condé mới trở về và hoàn thành công trình của mình.[12]

Cách mạng Pháp

Sau khi Hoàng thân Condé bỏ trốn vào tháng 7 năm 1789, Palais Bourbon bị bỏ hoang. Năm 1791, cung điện trở thành tài sản quốc gia[13] và là địa điểm tuyên bố lập quốc cùng năm đó. Nhưng giống với không ít các dinh thự quý tộc khác vào thời Cách mạng, cung điện Bourbon cũng trở thành nhà tù rồi kho chứa các đoàn xe quân sự và cuối cùng là trụ sở Ban lao động công cộng. Nằm kế bên, dinh thự Lasay cùng chung số phận, trở thành trụ sở trường Lao động công cộng rồi tiếp đó tới Trường Bách khoa Paris.[14]

Mùa thu năm 1795, Hội nghị quốc ước tìm kiếm một địa điểm cho Conseil des Cinq Cents, quốc hội tiếp theo. Thời điểm đó, ban Đốc chính được đặt tại cung điện Luxembourg. Do sự tách biệt quyền lập pháp và hành pháp đã được nêu trong hiến pháp nên trụ sở quốc hội mới cũng cần cách xa cung điện Luxembourg. Điều này giúp Palais Bourbon trở thành một lựa chọn lý tưởng. Mặt khác, địa thế của cung điện cũng dễ dàng trong việc phòng thủ khi xảy ra bạo loạn.[15]

Phục vụ cho mục đích mới, trong vòng hai năm, các kiến trúc sư Gisors và Lecomte cho xây dựng một nghị phòng lớn.[15] Khi hoàn thành vào ngày 21 tháng 1 năm 1798, nghị phòng của Palais Bourbon mang hình bán nguyệt, theo lối những nhà hát cổ đại, một nét khác với những phòng họp của quốc hội Cách mạng trước đó thường mang hình elip hoặc có góc cạnh. Nhưng giống như cung điện Palais Bourbon đầu tiên, phòng họp này bị phá bỏ năm 1829[13] dưới thời Bourbon phục hoàng. Riêng 6 bức tượng các nhà lập pháp cổ đại—Solon, Lycurgue, Caton...—ngày nay vẫn có thể tìm thấy trong phòng Quatre Colonnes.[16]

Đệ nhất đế chế

Chế độ Tổng tài rồi Đệ nhất đế chế của Napoléon Bonaparte tiếp nối thời kỳ Đốc chính. Palais Bourbon như một hình ảnh của nước Pháp, cũng có những thay đổi sâu sắc. Khi sửa đổi không gian cần thiết để xây dựng phòng họp bán nguyệt, mặt ngoài cung điện cũ đã bị thay đổi. Phía sông Seine, cây cầu Concorde hoàn thành nhờ những viên đá của ngục Bastille, nối Palais Bourbon với quảng trường Louis XV rồi thẳng phố Royal tới nhà thờ Madeleine, công trình dự định vinh danh quân đội của Hoàng đế.[17] Để cung điện hài hòa với tổng thể kiến trúc và mang tính cân đối hơn, Bernard Poyet thiết kế lại mặt ngoài công trình phía sông Seine, sử dụng 12 cây cột theo lối cổ điển và hai bên bậc thang được trang trí bốn bức tượng, đại diện cho nền quân chủ cũ mà Đệ nhất đế chế sẽ tiếp nối: Maximilien de Sully đại diện cho người cải cách, Michel de l'Hospital đại diện cho người hòa giải, Henri François d'Aguesseau thống nhất luật pháp, Jean-Baptiste Colbert quản lý nền kinh tế. Trên cao, phía trên hàng cột, một bức phù điêu lớn ca ngợi chiến thắng của Napoléon Bonaparte với dòng chữ: "Hoàng đế trở về từ chiến dịch Austerlitz, được chủ tịch hội đồng lập pháp và đoàn nghị sĩ nghênh tiếp".[18]

Mặc dù vậy, chính Napoléon lại không thích cách trang trí này. Theo lời nghị sĩ Antoine Proust: "Napoléon ghê tởm hàng cột ấy và có lần nói tiếc rằng mình không còn là một sĩ quan pháo binh để chĩa nòng pháo vào bức bình phong nực cười đó".[19]

Bourbon phục hoàng và Quân chủ tháng Bảy

Từ nơi lưu vong trở về, Hoàng thân Condé tiếp tục với công trình Palais Bourbon, hoàn thành nốt công việc dang dở và gắng xóa các dấu vết của thời kỳ Cách mạng để lại. Nhưng Louis XVIII sau khi lên ngôi đã đưa ra hai chiếu dụ, theo đó, Palais Bourbon dành một phần cho Hoàng thân Condé và một phần cho Phòng nghị sĩ thuê lại.[20] Tới năm 1827, Louis-Henri-Joseph de Bourbon, người thừa kế của Hoàng thân Condé, bán toàn bộ cung điện với giá 5.250.000 franc.[10] Quyết định này dẫn tới việc chính phủ một lần nữa cho tu sửa lại toàn bộ Palais Bourbon.

Từ tháng 4 năm 1828, dưới sự chỉ đạo của kiến trúc sư Jules de Joly, một công trường lớn bắt đầu và kéo dài hơn 20 năm. Dự án này trải qua hai thời kỳ, Bourbon phục hoàng rồi nền Quân chủ tháng Bảy, với tham gia của nhiều kiến trúc sư, nhà điêu khắc và những họa sĩ lớn của nước Pháp. Jules de Joly đã canh tân dáng vẻ của khối nhà trung tâm, bố trí thêm nhiều phòng ốc bao quanh nghị phòng bán nguyệt, xây dựng thêm các không gian hội họp và một thư viện lớn.[21] Phía sân danh dự, Jules de Joly cho xây một hàng bốn cây cột, tương tự hàng cột của Poyet phía trước. Bên dinh thự Lassay, Jules de Joly cho xây thêm một tầng mà không thay đổi tầng trệt.

Riêng phần phù điêu phía trên 12 cây cột, bộ mặt của cung điện, còn chịu hai lần thay đổi nữa. Lần thứ nhất vào thời kỳ Bourbon phục hoàng, hình ảnh Naloléon trở về sau chiến thắng Austerlitz được thay thế bằng cảnh Louis XVIII trao Hiến chương lập hiến cho nhân dân Pháp. Sau Cách mạng tháng Bảy, Louis-Philippe I lên ngôi, những dấu vết về Louis XVIII lại bị xóa bỏ, thay thế bằng bức phù điêu ca ngợi nước Pháp. Hình ảnh này đứng vững qua những lần thay đổi thể chế sau đó và tồn tại cho tới ngày nay.[22]

Kể từ Đệ tam cộng hòa

Trải qua nhiều lần sửa chữa, Palais Bourbon vẫn phải nhận nhiều lời than phiền và chỉ trích từ chính các nghị sĩ. Trong những năm đầu của nền Đệ tam cộng hòa, 578 nghị sĩ trở về từ Versailles đã phải tìm cách thích ứng với nghị phòng vốn dành cho 400 người. Trong một báo cáo của quốc hội vào năm 1887, nghị sĩ Margaine đã nhấn mạnh tới con số các nghị sĩ tử vong tăng cao và kết luận cung điện cũ thiếu trong lành chính là nguyên nhân của điều này. Đầu thế kỷ 20, văn phòng Quốc hội còn dự định thay thế hàng cột của Poyet bằng một kiến trúc khác, nhưng sau đó dự án bị hủy bỏ bởi Chiến tranh thế giới thứ nhất bùng nổ.[23]

Cùng với thời gian, những chỉ trích dần tập trung vào điểm duy nhất: nghị phòng bán nguyệt làm giảm khả năng làm việc của các nghị sĩ. Năm 1932, một phòng họp mới 200 chỗ được xây dựng, ngày nay là phòng Colbert.[23] Năm 1974, tòa nhà số 101 phố Université được khánh thành, cho phép các nghị sĩ có thêm không gian làm việc cá nhân. Với mục tiêu mỗi nghị sĩ một phòng làm việc, vào hai năm 1983 và 2002, quốc hội lần lượt mua thêm hai tòa nhà số 233 đại lộ Saint-Germain và số 3 phố Aristide Briand.[24] Ngày nay, toàn bộ trụ sở Quốc hội Pháp chiếm một diện tích 124.000 mét vuông, phục vụ khoảng 3.000 người làm việc.[25]

Kể từ khi được chọn làm trụ sở quốc hội Pháp vào năm 1795, Palais Bourbon đảm nhiệm vai trò này hầu như liên tục, chỉ trừ hai khoảng thời gian ngắn. Lần thứ nhất từ năm 1871 đến năm 1879, trụ sở quốc hội được chuyển về cung điện Versailles sau khi Công xã Paris làm chủ thủ đô. Trong khoảng thời gian Chiến tranh thế giới thứ hai, khi Quân đội Đức chiếm đóng Paris, quốc hội chuyển về Bordeaux năm 1940 rồi tiếp tục tới Vichy. Sau thế chiến, từ năm 1946, Palais Bourbon tiếp tục là trụ sở quốc hội của nền Đệ tứ cộng hòa.